Wat is hoogbegaafdheid?
Professor Tessa Kieboom staat mee aan het hoofd van Exentra VZW, een expertisecentrum in hoogbegaafdheid te Antwerpen. Er is sprake van hoogbegaafdheid wanneer iemand cognitief bovengemiddeld functioneert. Naast de cognitieve eigenschappen omschrijft Pr. Tessa Kieboom een aantal karaktereigenschappen die zij bundelt in het ‘zijnsluik’. Hieronder kan je meer lezen over zowel de cognitieve kenmerken als de zijnskenmerken.
Cognitieve kenmerken van hoogbegaafdheid
In opmaak.
Het zijnsluik: 4 zijnskenmerken van hoogbegaafdheid
Pr. Kieboom stelt dat onderstaande kenmerken bij hoogbegaafde personen prominenter aanwezig zijn dan bij de doorsnee bevolking. Daarom vragen ze in geval van hoogbegaafdheid om een andere benadering.
1. Perfectionisme
Perfectionisme gaat over de lat hoog leggen. Dat wat je doet, niet gewoon goed willen doen maar perfect. Hoogbegaafden leggen niet enkel de lat hoog maar hebben ook hoge verwachtingen van zichzelf. Wanneer ze vaststellen dat ze iets nog niet goed genoeg kunnen, dan beginnen ze er niet aan of stoppen ze plots. Ze doen liever niets dan iets halfslachtig. Dat gaat dus niet om uitstelgedrag.
Het is van belang om een onderscheid te maken tussen perfectionisme als een uiting van hoogbegaafdheid en de vorm van perfectionisme die ontstaat als reactie op een veeleisende ouder. In dit geval tracht iemand te voldoen aan de verwachtingen van een ander en goedkeuring te bekomen. Hier schuilt een oorzaak onder die mogelijks een wonde naliet en die behandeld en geheeld moet worden. Er is nood aan onvoorwaardelijke liefde en herstel van iemands zelfbeeld. Lees hier meer over deze vorm van perfectionisme.
Wanneer perfectionisme gelinkt is aan hoogbegaafdheid dan gaat het over de uiting van ontwikkelingspotentieel. Perfectionisme komt van binnenuit en brengt passie, energie en focus met zich mee. De wil, zin, interesse om iets te kunnen en daar erg goed in worden/zijn. In dit geval is er vaak nood aan het goed leren omgaan met perfectionisme. Namelijk met het leren omgaan van gevoelens van frustratie wanneer iets niet meteen lukt. Om dan vooral niet meteen op te geven. ‘Oefening baart kunst.’ is hierbij een heel toepasselijk gezegde. Hoogbegaafden leren best zichzelf de kans te geven ergens in te groeien, ergens beter in te worden door veel te oefenen en opnieuw te proberen.
Perfectionisme is dan een eigenschap om te waarderen. ‘Aanmoedigende woorden’ van een ouder of ander opvoedfiguur zijn van cruciaal belang. Bijvoorbeeld: ‘Wat leuk dat je dit probeert. Maar dat is best wel moeilijk. Natuurlijk lukt dat niet van de eerste keer. Probeer nog maar eens, dan lukt het je vast alweer wat beter.’.
Het is van belang om hulp te krijgen met perfectionisme te leren omgaan omdat het niet in de natuur zit van een hoogbegaafd persoon om iets meermaals te proberen en te verbeteren. Ze zijn eerder geneigd om goed te observeren en van daaruit te leren en dan pas tot actie over te gaan. Vaak wordt dat onterecht gezien als onzeker. Ze willen echter eerst zeker zijn hoe iets moet om het dan ook effectief meteen erg goed te doen.
2. Onrechtvaardigheidsgevoel
Hoogbegaafden hebben een uitstekend geheugen. Ook voor regels, afspraken en beloftes. Worden deze zonder afdoende reden doorbroken dan voelt dit voor een hoogbegaafd persoon als onrecht. Daar wordt niet licht over gegaan en niet snel vergeten of vergeven.
Het hangt sterk samen met idealisme. Hoogbegaafden zijn vaak erg begaan met het onrecht in de wereld, dierenleed, natuurrampen,…
3. Hoogsensitiviteit
25% van de mensen zijn hoogsensitief. Slechts 2,5% van de mensen zijn hoogbegaafd. Hoogsensitieve personen zijn niet perse ook hoogbegaafd. Maar alle hoogbegaafden zijn wel hoogsensitief. Lees hier meer over hoogsensitiviteit.
Hoogbegaafden reageren intenser. Ze hebben meer last van geluid, voelen een sterkere irritatie van labeltjes van kledij, hebben een sterker tast-, smaak- en reukzin. Ze voelen de dingen dieper aan. Ze kunnen intenser genieten van de zon, van muziek of kunst bijvoorbeeld. Ze kunnen ook sterker ontroerd zijn of verdriet voelen bij het zien van een film of het lezen van een boek.
Maar ze zijn vaak ook angstiger of meer ongerust dan niet hoogbegaafden. Dat komt door hun grotere mate van bewustzijn. Daardoor kunnen ze zich beter realiseren wat er in een bepaalde situatie allemaal echt mis zou kunnen gaan. Ze tillen ook zwaarder aan teleurstelling of afwijzing.
4. Kritische houding
Zoals eerder hierboven al vermeld wordt, zijn hoogbegaafde personen van nature geneigd om eerst goed te observeren. Dat resulteert in een sterk ontwikkelde opmerkzaamheid. En bijhorend ook erg kritisch. Want zij zien immers behoorlijk snel wat er fout gaat of beter kan of moet. Doordat ze hun tijd nemen om te observeren en te analyseren is hun oordeel/overtuiging zorgvuldig gevormd. En daardoor dus ook niet makkelijk te veranderen. Als een belofte wordt verbroken of een hoogbegaafd persoon is van oordeel dat iemand iets verkeerd aanpakt, dan wordt dit niet snel vergeten. Hoogbegaafden kunnen soms pijnlijk eerlijk zijn waardoor ze soms in ongemakkelijke situaties terechtkomen of in conflict geraken met anderen. En dan vaak niet begrijpen waarom omdat ‘ze toch gelijk hebben’. Maar het is echter niet omdat je gelijk hebt dat je dat ook altijd zo direct moet uiten. Ook hier zit een potentieel aan leer- en groeimarge voor hoogbegaafden.